بیماری‌های شایع اورولوژی؛ از تشخیص تا درمان

حوزه اورولوژی (بیماری‌های کلیوی و مجاری ادراری-تناسلی) یکی از شاخه‌های مهم و گسترده پزشکی است که هم در مردان و هم در زنان نقش حیاتی دارد. این مقاله به بررسی شایع‌ترین بیماری‌های اورولوژی، شامل علل، علائم، روش‌های تشخیص و گزینه‌های درمانی نوین می‌پردازد. هدف، افزایش آگاهی عمومی و ارائه مروری کلی بر این دسته از بیماری‌ها است.

 

مقدمه

اورولوژی medical specialty است که به تشخیص و درمان بیماری‌های مربوط به سیستم ادراری (کلیه‌ها، حالب، مثانه و مجرای ادرار) و سیستم تناسلی مردان (پenis، بیضه‌ها، پروستات و…) می‌پردازد. اگرچه اغلب به عنوان تخصصی مردانه شناخته می‌شود، اما بسیاری از بیماری‌های اورولوژی مانند عفونت‌های ادراری و بی‌اختیاری ادرار در زنان نیز بسیار شایع هستند.

دسته‌بندی بیماری‌های شایع اورولوژی

 

۱. بیماری‌های پروستات

پروستات غده‌ای کوچک در زیر مثانه مردان است که مجرای ادرار را احاطه کرده است.

 

هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات (BPH):

تعریف: بزرگ شدن غیرسرطانی پروستات که با افزایش سن بسیار شایع است.

علائم: تکرر ادرار، فوریت در ادرار کردن، کاهش فشار و باریک شدن قطر جریان ادرار، احساس تخلیه نشدن کامل مثانه، قطره قطره آمدن ادرار در انتها.

درمان: تغییر سبک زندگی، داروها (مانند مسدودکننده‌های آلفا و مهارکننده‌های ۵-آلفا ردوکتاز)، و در موارد پیشرفته، جراحی (TURP، لیزر و…).

 

پروستاتیت (التهاب پروستات):

تعریف:التهاب غده پروستات که می‌تواند با یا بدون عفونت باکتریایی باشد.

علائم: درد در ناحیه لگن، کمر یا کشاله ران، سوزش ادرار، تکرر ادرار و گاهی تب و لرز.

درمان: آنتی‌بیوتیک (برای انواع باکتریایی)، داروهای ضدالتهاب، مسکن‌ها و تغییرات غذایی.

 

سرطان پروستات:

تعریف: یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها در مردان که در صورت تشخیص زودهنگام، درمان‌پذیری بالایی دارد.

علائم: در مراحل اولیه اغلب بی‌علامت است. در مراحل پیشرفته، علائم شبیه BPH یا درد استخوانی ظاهر می‌شود.

درمان: بسته به مرحله بیماری و سن بیمار، شامل نظارت فعال، جراحی (پروستاتکتومی رادیکال)، پرتودرمانی، هورمون‌درمانی و شیمی‌درمانی است.

 

۲. سنگ‌های ادراری

تشکیل توده‌های سخت از بلورهای معدنی در کلیه‌ها یا مجاری ادراری.

 

علل: کم‌آبی بدن، رژیم غذایی پرپروتئین یا پرنمک، برخی بیماری‌های متابولیک و سابقه خانوادگی.

علائم: درد شدید و متناوب در پهلوها و زیر شکم (قولنج کلیوی)، تهوع و استفراغ، وجود خون در ادرار (هماچوری)، سوزش ادرار.

درمان: مصرف زیاد مایعات و مسکن برای دفع سنگ‌های کوچک. برای سنگ‌های بزرگ‌تر از روش‌هایی مانند ES (سنگ‌شکنی با امواج صوتی از خارج بدن)، یورتروسکوپی (URS) و PCNL (خارج کردن سنگ از طریق سوراخ کوچک در پهلو) استفاده می‌شود.

 

۳. عفونت‌های دستگاه ادراری (UTIs)

عفونت در هر بخشی از سیستم ادراری، اما بیشتر در مثانه (سیستیت) و مجرای ادرار (اورتریت).

 

علل: اغلب توسط باکتری‌های روده‌ای (مانند E.coli) ایجاد می‌شوند. در زنان به دلیل کوتاه‌تر بودن مجرای ادرار، شایع‌تر است.

علائم: سوزش و درد هنگام ادرار کردن، تکرر ادرار، فوریت در ادرار، درد زیر شکم، ادرار کدر یا خونی.

درمان: آنتی‌بیوتیک و نوشیدن مایعات فراوان.

 

۴. بی‌اختیاری ادرار

از دست دادن کنترل مثانه که به اشکال مختلفی ظاهر می‌شود.

 

انواع:

استرسی: نشت ادرار هنگام سرفه، عطسه، خندیدن یا بلند کردن جسم سنگین.

فوریتی: احساس نیاز ناگهانی و شدید به ادرار کردن و ناتوانی در کنترل آن.

اورفلو (سرریز): چکیدن مداوم ادرار به دلیل تخلیه نشدن کامل مثانه.

درمان: شامل تمرینات کگل برای تقویت عضلات کف لگن، تغییر سبک زندگی، دارودرمانی و در موارد شدید، جراحی است.

 

۵. سرطان‌های اورولوژی

به غیر از سرطان پروستات، سایر اندام‌های سیستم ادراری نیز ممکن است درگیر سرطان شوند.

 

سرطان مثانه: یکی از شایع‌ترین سرطان‌های اورولوژی. مهم‌ترین علامت آن هماچوری (وجود خون در ادرار) بدون درد است. درمان شامل جراحی (TURBT، سیستکتومی)، شیمی‌درمانی و ایمونوتراپی می‌شود.

سرطان کلیه: اغلب به صورت تصادفی در سونوگرافی یا سی‌تی اسکن کشف می‌شود. علائم می‌توانند شامل خون در ادرار، درد پهلو و توده شکمی باشد. درمان اصلی، جراحی (نفرکتومی جزئی یا کامل) است.

سرطان بیضه: شایع‌ترین سرطان در مردان جوان (۲۰ تا ۳۵ سال). با توده سفت و بدون درد در بیضه خود را نشان می‌دهد. درمان آن با ارکیکتومی (برداشتن بیضه)، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی بسیار موفقیت‌آمیز است.

 

۶. ناتوانی جنسی (ED) و بیماری پئیورونی

ناتوانی جنسی (Erectile Dysfunction):ناتوانی در achieving یا حفظ نعوظ برای رابطه جنسی رضایت‌بخش. علل آن می‌تواند روانی، عروقی، عصبی یا مربوط به داروها باشد. درمان شامل داروهای خوراکی (مانند سیلدنافیل)، تزریق، vacuum devices و پروتز است.

بیماری پئیورونی (Peyronie’s Disease): ایجاد پلاک‌های فیبروزی در پنیس که باعث خمیدگی دردناک آن هنگام نعوظ می‌شود. درمان آن می‌تواند دارویی یا جراحی باشد.

 

روش‌های تشخیصی در اورولوژی

تست‌های آزمایشگاهی: آنالیز ادرار، کشت ادرار، آزمایش PSA برای پروستات.

تصویربرداری: سونوگرافی (اولتراسوند)، سی‌تی اسکن، ام‌آرآی، IVP (عکس رنگی کلیه).

اندوسکوپی: سیستوسکوپی (دیدن داخل مثانه و مجرا) و یورتروسکوپی.

بیوپسی (نمونه‌برداری): به ویژه برای تشخیص سرطان پروستات و مثانه.

 

نتیجه‌گیری

بیماری‌های اورولوژی طیف وسیعی از شرایط، از مشکلات خوش‌خیم و آزاردهنده مانند عفونت ادراری تا بیماری‌های جدی مانند سرطان را شامل می‌شوند. بسیاری از این بیماری‌ها، به خصوص سرطان‌ها، در صورت تشخیص زودهنگام، قابل درمان هستند. توجه به علائم هشداردهنده مانند وجود خون در ادرار، تغییر در عادات ادراری، دردهای مبهم لگنی یا وجود توده و مراجعه به موقع به متخصص اورولوژی، کلید حفظ سلامت و موفقیت در درمان است. پیشگیری با نوشیدن آب کافی، رژیم غذایی سالم و سبک زندگی فعال نیز نقش بسزایی دارد.